Tuna Kiremitçi'nin Bu İşte Bir Yalnızlık Var romanının sinema uyarlamasını beklerken, edebiyattan beyaz perdeye başarılı uyarlamaları merak ettik. Konuyu ehline danışalım dedik.

Edebiyat ve beyaz perdenin hatırı sayılır kesişme noktalarını yazarlığı, senaristliği ve sinema eleştirmenliğiyle tanıdığımız Uygar Şirin'e sorduk.

Hem edebiyat hem sinema meraklılarına izlenmeye değer uyarlamalar önerileri.

Kitabı kadar iyi

Uygar Şirin

Edebiyattan uyarlanan filmlere “Kitabı daha iyiydi” demek âdettendir. Değişiklik olsun, “en az kitabı kadar iyi”  diye düşündüğüm filmlerden söz edeyim.

Bu bir “en iyiler” listesi değil (hatta bazı çok iyi filmleri, adları bu bahiste hep anıldığı için listeye dahil etmedim), uyarlama üzerine konuşmak için iyi malzeme sunduğunu düşündüğüm filmler.

1) Beyaz Geceler / Le Notti Bianche (Luchino Visconti, 1957)

Ne Dostoyevski’nin en iyi kitabı, ne de Visconti’nin en iyi filmi. Hikayeye önemli değişiklikler, yenilikler getiren bir uyarlama da yok karşımızda.

“Peki ne var?” derseniz, efsanevi görüntü yönetmeni Giuseppe Rotunno’nun görüntüleri var. Bu filmi, yönetmen ve oyuncuların mükemmel performansları bir yana, Dostoyevski’yi sinemaya uyarlarken karakter ya da diyalogdan öte, ışıklar ve gölgeler üzerine düşünmek gerektiğini gösterdiği için seviyorum.

2) Giriş Kapısı / The Door in the Floor (Tod Williams, 2004)

Roman ve senaryo konusunda pek dikkate alınmayan bir nokta: Çok farklı hacimlerden söz ediyoruz. Uyarlamalar iyi olamaz ya da sadık olamaz demek istemiyorum ancak kitabı olduğu gibi koruyamaz. Sırf yer/zaman darlığı bile buna engel. Kaldıki pek çok zaman sorun uyarlamaların kitaptan sapması değil, sapmama çabası. Her şeyi koruyayım derken hiçbir şey olamamak.

“Giriş Kapısı” bu imkansızlığı kabul edip ayağını denk alan filmlere iyi bir örnek. John Irving’in “Bir Yıllık Dul” (A Widow for One Year) adlı kitabından uyarlanmış ama roman çok ciddi bir “kesip atma” işlemine tâbi tutulmuş. 35 yıla ve 500 sayfaya yayılan kitabın sadece bir dönemi ve 170 sayfası filmde yer bulmuş. 

Sonuç: İyi bir roman ve romandan farklı ama iyi bir film.

3) Tersyüz / Adaptation (Spike Jonze, 2002)

Senaryo yazarı Charlie Kaufman, Susan Orlean’ın “The Orchid Thief” adlı kitabını uyarlamak için masaya oturur. Uyarlama işinin altından bir türlü kalkamayınca, ana karakteri Charlie Kaufman olan ve Kaufman’ın “The Orchid Thief”i uyarlayamamasını anlatan bir film yazar. Adını da “Uyarlama” koyar.

“Bir kitabı her şeyiyle uyarlamanın imkânsızlığını kabullenme”nin zirvesi. Yaratıcılık ve hikâye anlatmanın doğası diye yola çıkıp işi “Hayatın anlamı ne?” sorusuna vardıran bir şaheser.

4) Masumiyet Yaşı / The Age of Innocence (Martin Scorsese, 1993)

Bir edebiyat uyarlamasında anlatıcı (dış ses) kullanılmışsa, önyargımı bağışlayın, film benim için maça 1-0 yenik başlıyor. Ama yönetmen Martin Scorsese olunca iş değişebilir.

Dış sesleri sıklıkla ve her seferinde yaratıcı yöntemlerle kullanan Scorsese, Edith Wharton’ın romanını uyarlarken dakikalarca susmayan, kitabın bazı bölümlerini satır satır okuyan bir anlatıcıya başvuruyor. Bir yandan büyüleyip hipnotize ederken bir yandan da insanı bezdiren ses, hikayenin boğucu atmosferinin ayrılmaz bir parçası haline geliyor. Scorsese’nin derdi de bu zaten.

5) Değirmen (Atıf Yılmaz, 1986)

Türk sinemasında yeterince hakkı verilmeyen bir film. Barış Pirhasan’ın senaryosu Reşat Nuri’nin romanının tüm malzemesini kullandığı gibi, romanda yeterince işlenmeyen bir ironi/dram dengesi yakalıyor. “Değirmen”, 'Türkiye’nin ruhu' üzerine yapılmış en iyi filmlerden biri oluşunu bu dengeye borçlu.

6) Aziz Matyas’a Göre İncil / Il Vangelo secondo Matteo (Pier Paolo Pasolini, 1964)

İncil’i temel alan bir film uyarlama sayılır mı tartışmasını bir kenara koyuyorum. Asıl ilginç olan, İncil’i neredeyse kelime kelime uyarlayıp, buna rağmen Hristiyanlığın İsa tasvirinden çok farklı bir karakter ortaya çıkarmak.

7) Yojimbo (Akira Kurosawa, 1961)

Bir Avuç Dolar / Per un pugno di dollari (Sergio Leone, 1964)

Son Adam / Last Man Standing (Walter Hill, 1996)

Düello/Sukiyaki Western Django (Takashi Miike, 2007)

Dashiell Hammett’ın “Kızıl Hasat” adlı romanı ilginç bir “zincirleme uyarlama” vakasının ilk halkasını oluşturuyor:

1) Sene 1961. Kurosawa, “Yojimbo”yu çeker. 

2) Kimi eleştirmenler filmle “Kızıl Hasat” arasında paralellikler olduğunu söyler, fakat Kurosawa “Ben o kitaptan uyarlamadım” der. Pek çok kişi ikna olmaz ve “Uyarlamadıysa da esinlenmiş”te ısrar eder. 

3) “Yojimbo” dünya sinemasını öyle bir sallar ki farklı ülkelerde farklı yönetmenler tarafından, “benzer ama farklı” filmlere uyarlanıp durur. Bazı örneklerini yukarıda görüyorsunuz. Ben en meşhur ve iyilerini seçtim ancak sinema tarihinde daha pek çok “Kızıl Hasat'ın uyarlamasının uyarlaması” var.

8) Anayurt Oteli (Ömer Kavur, 1986)

“Anayurt Oteli nasıl bu kadar iyi uyarlanabilir?” sorusu, Kavur’un da bir bakıma sinemamızın Yusuf Atılgan’ı olduğunu düşününce anlamsızlaşıyor. Edebiyatçıyla yönetmenin dünyalarının örtüşmesinin her şeyden önemli olduğunu hatırlatan bir film.

9) Romeo&Juliet (Baz Luhrmann, 1996)

Sinemanın çok kez deneyip sıklıkla çuvalladığı “günümüze taşıma” meselesini en iyi çözen filmlerden biri. Ve bunu “Hikâye 2013’de New York’ta, reklam dünyasında geçsin” diyerek değil, sinemanın kendine özgü olanaklarını kullanarak yapıyor.

10) Zazi Metroda / Zazie Dans le Métro (Louis Malle, 1960)

Tristram Shandy: Uyduruk Bir Öykü / Tristram Shandy: A Cock and Bull Story (Michael Winterbottom, 2004)

“Tristram” hikâyeyi bir türlü anlatamama üzerine kurulu bir roman. “Zazi” ise dille kavga ediyor, gramere ve sözdizimine kafa tutuyor, gündelik konuşmayı, “sokağın dili”ni romana taşımayı amaçlıyor.

Sonucu severiz ya da sevmeyiz (ben “Zazi”yi sevmiyorum da, o bakımdan), yine de bu dil arayışlarını beyazperdeye tercüme etme çabalarını es geçmek olmaz.

Bilinmeyen bir geleceğin ardından koşan, boyuna tökezleyen iki gencin hikâyesi.

  

Serhat Güney, ilk romanında dar bir bürokratik çevrenin içinde yolunu kaybetmiş bir ergenliğin saldırgan sayıklamasıyla çıkıyor karşımıza.

Bozkırın ortasında, büyük bir kışla daha yeni boğuşup düze çıkmış küçük bir şehir. Türkiye devletçiliğinin çarpık sınıf senaryosunda bir araya gelmiş iki yeniyetme. Biri alabildiğine öfkeli, diğerinin başında kavak yelleri... Şiirlerin, küçük sevinçlerin ve değerli anların peşine düşmenin muteber sayılmadığı bir iklimde, bilinmeyen bir geleceğin ardından koşan, boyuna tökezleyen iki gencin hikâyesi.

Tadımlık:

“Hafta sonu geldiğinde okulun karanlığından kopup, bir gölge gibi evin ıssızlığına doğru akıp giderdim. Şehri bir uçtan bir uca yürürdüm her cuma akşamı ve çok tedirgin olurdum çünkü okuldan çıkıp özgürleşmekle bitmezdi iş, evde başka türlü bir kapatılmışlık başlardı – ki hakkaten de çekilmez, mutlak bir göz hapsinde yaşardım o iki perişan günü. Servise binmiyorum diye çok içerlerdi babam ama ben inatla yürürdüm. O yol bitmesin diye bir karıncanınkinden bile daha küçük devrilirdi adımlarım.”

José Saramago'nun Portekizcede ilk basımı 2008 yılında yapılan, yazarın büyük bölümünü hastane yatağında tamamladığı romanı Filin Yolculuğu, Lizbon’dan Viyana’ya doğru yola çıkan bir fil ile bakıcısı yoksul Subhro’nun ve bu tuhaf yolculuğun hikâyesini anlatır.

16. yüzyılda, Portekiz kralı III. João, kuzeni Kutsal Roma-Germen İmparatoru II. Maximilian’a hediye olarak gönderir fil Süleyman’ı. Süleyman ile Subhro, yanlarında kendilerine eşlik eden Portekiz kralının korumaları ve yardımcı ırgatlarla zorlu yolculuklarına başlarlar. Portekiz’i, İtalya’yı, Alpler’i geçerken hayatlarında ilk kez bir Hintliyle karşılaşan, ilk kez bir fil gören köylüleri ve kasabalıları şaşırtır ve etkilerler. Yolculuğun ikinci bölümünde bizzat İmparator Maximilian ve karısı Maria tarafından karşılanır ve Viyana’ya onlarla birlikte giderler.

José Saramago’nun bu en eğlenceli romanında, fil terbiyecisi Subhro’nun erdemi, pasifist felsefesi ve yaşama bakışındaki doğallık ve Süleyman’ın emir kabul etmeyen doğası, yolculuğun ritmini belirlerken, insanların ruhlarında değişimlere yol açar. Hinduizm, mistisizm ve Hıristiyanlık hikâyeleriyle, mucizelerle renklenen romanda Süleyman ve Subhro’nun dokunduğu insanlar, kilisenin söz verdiği türden bir mucizeyle karşılaşmazlar ama bu yabancılar onların ruhlarında derin izler bırakır. Saramago her zamanki ince mizahıyla, muhteşem metaforlarıyla ve insana dair gözlemleriyle olağanüstü bir yolculuğu anlatıyor.

Edebiyatıyla olduğu kadar müzik çalışmalarıyla da tanınan Tuna Kiremitçi, Bu İşte Bir Yalnızlık Var’da iyi bildiği bir dünyayı, bir müzisyenin dünyasını anlatıyor. Genç yaşta hatırı sayılır bir külliyata sahip olan yazarın ikinci romanı olan kitap, geçtiğimiz günlerde beyazperdeye uyarlandı ve bu ay izleyiciyle buluşacak. Senaryosunu Burak Göral, yönetmenliğini Hakan ‘Ketche’ Kırvavaç üstlendiği filmin başrollerini  Özgü Namal ve Engin Altan Düzyatan paylaştı. 

Bu İşte Bir Yalnızlık Var, sinemalardan önce Kırmızı Kedi Yayınevi'nin sunumuyla kitapçılarda.

Eskiden bir rock grubunda çalan, besteler yapan ve zamanında parlak bir gelecek vaat eden, 30’lu yaşlarının sonundaki Memet, boşanmış, geçimini gitar tamir ederek ve özel ders vererek sağlamaya çalışan bir adamdır. Parasızdır, yalnızdır, yakın çevresindekiler gibi o da mutluluk arayışındadır. Memet’i hayata bağlayan en önemli şey, haftada bir gün görebildiği 9 yaşındaki kızı Ezgi’dir. Yakın arkadaşı Orhan hiç kimseye gittiği yeri söylemeden, anlaşılmaz bir biçimde evini ve karısı Ayşe’yi terk edince Memet hayatında yeni bir dönemece gelir. Kocasını arayan Ayşe ile Memet’in arasında bir yakınlaşma başlar. Bu iki yalnız insan, her şeye rağmen bütün bağlarına sırt çevirip bir araya gelebilecekler midir?

Fernando Pessoa: 

“Ben felsefeden esinlenmiş bir şairdim,

yoksa şiirsel yetilere sahip bir filozof değil.”

Yirminci yüzyılın hiç şüphesiz en özgün yazarlarından biri, şiirden öyküye, tiyatro oyunundan düşünce metnine dek edebiyatın her alanında binlerce sayfalık eserleri ve sayısız farklı kişiliği kısa yaşamına sığdırmış olan Portekizli Fernando Pessoa’dır.

Pessoa, neredeyse okuma yazma öğrendiği andan ölümüne dek tuttuğu günlüklerle, sayısız not ve elyazmasıyla kendi yaşamını da bir sanat eserine dönüştürmüş ender yazarlardan biridir. Kendi deyimiyle “olaysız” bu yaşamöyküsü, derin ruhsal çalkantılarla dolu, sanatın, edebiyatın ve düşüncenin her alanına müdahaleleriyle şekillenmiş, başlı başına bir yaratı olmayı amaçlamış bir yaşamın öyküsüdür.

Lizbon’da doğan yazar, babasının ölümünün ardından, annesi ve üvey babasıyla birlikte Güney Afrika’ya gitti. Üniversite’den mezun olana dek, birkaç kez kent değiştirdi. 1905 yılında Lizbon’a kesin dönüş yaptı. Lizbon Üniversitesi’nde edebiyat eğitimine başladıysa da, öğrenci olayları nedeniyle okulu bıraktı. Daha sonra yaşamını İngilizce ve Fransızca iş mektupları yazarak kazandı. 30 Kasım 1935'te Lizbon'da hayatını kaybettiğinde dergilerde yayımlanan şiirleri ve denemeleri dışında sadece bir anlatısı kitaplaştırılmıştı ve çok az tanınıyordu. Ölmeden önce yazdığı son cümle “Yarının ne getireceğini bilmiyorum,” oldu. 

Ölümünün ardından, geride bir sandık dolusu metin ve kendi yarattığı yaklaşık pek çok farklı imza bıraktı. Bu ‘hazine sandığı’ keşfedildiğinde, Pessoa ve yarattığı yazarların metinleri peş peşe yayımlanmaya başladı. 

Dünyanın pek çok üniversitesinde de Pessoa araştırma kürsüleri kuruldu.

Kırmızı Kedi Yayınevi'nden çıkan Pessoa kitapları:

Bulmaca Meraklısı Quaresma - Dedektiflik Öyküleri

Çeviren: Işık Ergüden

Edebiyat tarihinin en ilginç dedektif karakterlerinden biri olma potansiyelini taşıyan Doktor Abílio Quaresma, akıl yürütmeyi baş tacı eder, satranç ve mantık problemlerine meraklıdır. Polisin ve adli makamların çözemediği vakalara müdahil olup suç dünyasının bulmacalarını çözmekten kendini alıkoyamaz. Bu ilginç karakter hakkındaki eskiz notları da Pessoa'dan kalan taslaklar arasındaydı.

Taslaklardan hareketle bir araya getirilen Doktor Quaresma'nın dedektiflik maceralarından seçilen üç tanesi, okurlara Lizbon malikâneleri ve sokaklarında çözülecek gizemler sunar. Polisiye bir öykünün nasıl yazılabileceği üzerine bir ders haline gelen bu öykülerde Quaresma sahneye çıktığı anda Pessoa'ya özgü zihinsel yetenekler göz kamaştırmaya başlayacaktır.

Pessoa Pessoa'yı Anlatıyor

Çeviren: Işık Ergüden

Pessoa Pessoa’yı Anlatıyor, yazarın günlüklerinden, notlarından, mektuplarından oluşan, hayali ve gerçek kişilikleriyle kurguladığı metin parçacıklarıyla süslenmiş bir özyaşamöyküsü olarak bize Pessoa’nın dönemlerini, kişiliğini, dünyasını tüm açıklığıyla sunmaktadır. 

Pessoa’nın evrenine giriş niteliğiyle biraraya getirdiğimiz bu metinleri, henüz Portekizcede bile tamamlanmamış külliyatına bir hazırlık değeri taşıdığı ve Pessoa’nın Türkçede alımlanmasına hizmet edeceği inancıyla yayımladık.

Denizli'de doğan İnci Aral, Manisa Kız İlköğretmen Okulu'nu ve Gazi Eğitim Enstitüsü Resim Bölümü'nü bitirdi. 1976 yılında yazmaya başladı ve ilk öykülerini çeşitli dergilerde yayımladı. İlk öykü kitabı Ağda Zamanı 1979 yılında basıldı ve basımından bir yıl sonra Akademi Kitabevi Ödülü'ne değer bulundu. 1991 yılında yayımlanan ilk romanı Ölü Erkek Kuşlar ise 1992 Yunus Nadi Roman Ödülü'nü aldı.

İnci Aral, eserlerinde daha çok bireylerin çevre ve toplumsal oluşumların etkisiyle biçimlenen ve değişen ruh hallerini, kadın-erkek ve insan ilişkilerindeki iletişimsizlik, sevgi bağları ve varoluş sorunlarını irdeler. Kitapları ile hayata, geçmişe ve geleceğe içeriden bakan, en ağır toplumsal olayların bireye yansımasını anlatırken bile şaşırtıcı bir yalınlıkla okuru kendisiyle yüzleştiren, birbirinden çok farklı yaşam öykülerinde kadın olmanın hallerini ve bütün derinliklerini önümüze seren edebiyatımızın güçlü kalemlerinden biridir.

Kendi deyimiyle kırk yıldır edebiyatla yoğrulan, başkalarının hayatını geçici olarak ödünç alan ve bizi farklı kimliklerle tam da onların durdukları yerde tanıştıran İnci Aral anlama isteğini, cesareti ve korkuları insani temelde bize anlatıyor. 

Hakkında Yazılanlardan: 

İlknur Özdemir:

“İnci Aral, ülkemizde son otuz beş yılın edebiyatına damgasını vuran, edebiyatı toplumsal sorunlarla, kadın sorunlarıyla, insana ait meselelerle harmanlayarak ürünler veren isimlerden biri. İlk öykü kitabı Ağda Zamanı’nın yayımlanmasından bu yana otuzdört yıl geçti. Öyküyle başladığı yazarlığını romanlarla sürdürdü. Çağının tanığı bir yazar oldu. (…) İnci Aral, asla kolaycılığa kaçmadan yazdıklarını uzun araştırmalarla, incelemelerle ortaya koyan ve güncelliğini asla yitirmeyen bir yazar. Roman ve öykülerindeki ruh tahlilleri, unutulmaz karakterler, incelikle dokunmuş metinler, ve son derece etkili kullanılan dil, her bir yazıldığı dönemin toplumsal olaylarını, değişimlerini, insanlarını başarıyla yansıtan ve sırayla okunduğunda adete Türkiye’nin yakın tarihinin kaydı sayılacak romanları onu çağdaş edebiyatımızın kalıcı yazarları arasında ön sıraya yerleştiriyor.”

Radikal Kitap Eki: 06 Şubat 2011

Hande Öğüt:

“Temel meselesi kişisel bütünlük ve özgürlüğe ulaşma isteği olan İnci Aral, son kitabı Safran Sarı’da da yine gösteri ve alayişten sıyrılarak sürünün içinden kurtulma problematiğini sürdürüyor. Otuzuncu sanat yılında ilk günkünden elbette daha cesur ancak ilk günkü heyecanını koruyan Aral, romanında fiziksel, metafizik ve ontolojik tekrarın ötesinde yeni bir varoluş bulmaya çalışan günümüz insanlarına: sonsuz kere tekrarlanacak nihai bir tiyatronun içinde savrulan kendi benini, elbette aşkı ve mutluluğu arayan gösteri toplumunun bireylerine çeviriyor merceğini. Tümlendikçe parçalanan, parçalandıkça bir geleceksizlik içinde yitip giden bir kuşağın öyküsü bu.”

Mesele Dergisi: Nisan 2007 – S:4

Mine Söğüt:

“İnci Aral'ın yazdıklarını okurken onun hep kocaman bir göz olduğunu düşünürüm. İnsanların, eşyaların hatta duyguların üzerinde faltaşı gibi açılmış, her şeyin içini, en derinini görmeye çalışan, tüm duvarları delen, tüm örtüleri uçuşturan, olağanüstü bir algı ve yansıtma büyüsüyle okuru allak bullak eden kocaman aç bir göz...”

Radikal Gazetesi: 01 Mart 2007

Ömer Türkeş:

“İnci Aral’ın kadınlarını sarmalayan meseleler, “kadını anlatan” yazarların tektipleşmiş kadınlarının bunalımlarından kolayca ayırt edilir. Hikâye ve romanlarındaki asıl eksen kadınlar ve kadın sorunları da değildir aslında; bir kadını anlatırken bir erkeği de anlatmanın zorunluluğunun, bireyin –kendi özel serüvenini yaşarken- içinde bulunduğu toplumdan, zamandan ve mekandan yalıtılmış biçimde var olamayacağının farkındadır Aral. Tam da bu nedenle kişi ve karakterlerini birbirleriyle ilişkileri içinde ele almış, kadınlar kadar erkekleri de yerleştirmiştir anlatısının merkezine. Yazarın merceğinden kırılan ilişkilerin karakteristiği ilişkisizlik ya da iletişimsizliktir. Hemen ekleyeyim; İnci Aral’ın insanları sevgi ya da aşk yoksunluğundan değil, bu tarihsel / toplumsal konjonktürün getirdiği sorunların, tüketim kültürünün, kendilerini çevreleyen geleneksel ahlak ve değerlerin üstesinden gelemedikleri için düşerler iletişimsizliğe. Sorunun en yakıcı biçimde yaşandığı kurum ise evliliklerdir.”

Akşam Kitap Eki: 24 Ocak 2003

Erendiz Atasü:

“Farklı olanda ortak olanı yakalayabiliyor İnci Aral. Yazarın ucu açık metinleri oluşumlarını içimizde sürdürüyorlar, kitap bittikten hayli zaman sonra bile metne ve beynimize yönelttiğimiz sorularla. İnci’nin Öyküleri hem derin hem geniştir. Derindir; acıtıcı içtenlikleri cinsel karmaşanın alt katmanlarına neşter gibi iner, bilinçaltından fışkıran rüyaların mantığa belirsiz görünen ipuçlarını yakalar. Geniştir, bireye ait olanla toplumsala ve gezegene ait olanı kaynaştırır. İnci’nin kadınlarının ruhları, ölmeye yuvarlanan yerkürenin üstünde kanar. Bedenleri çürümüş bir toplumda acır.

Sözcük çakımlarıyla aydınlanıveren bu geniş görüntüler ve derin kesikler, kimi satırları şiire yaklaşan öykülerin yazınsal tadını güçlendirir. Aral’ın dili, duygudan duyguya, bireyselden toplumsala, somuttan soyuta ‘öfkenin dibine, sevdaların boşunalığına,odaların boğuntusuna’ su gibi akar.”

Cumhuriyet Kitap Eki , Şubat 2001 

Kırmızı Kedi Yayınevi'nden 

İnci Aral'ın Bütün Yapıtlarına Doğru...

AĞDA ZAMANI (Öykü)

1980 Akademi Kitabevi Öykü Ödülü

İnci Aral’ın ilk kitabı olan ve 1980 yılında Akademi Kitabevi İlk Kitap Başarı Ödülü’nü kazanan Ağda Zamanı Kırmızı Kedi Yayınevi’nde. 

Gündelik hayatın içindeki kadını, kadın-erkek ilişkilerini, kadınlar arasındaki ilişkileri, kadının üstlendiği çeşitli rolleri, kısaca kadınlık hallerini anlatan öykülerden oluşuyor Ağda Zamanı.

İnci Aral, öykülerinde kurduğu dil ve yarattığı atmosfer sayesinde hikâyelerinin rotasını kadın yaşamına tutulan bir aynadan kadının dünyasından doğan hikâyelere çevirmiş. Böylece emzirme, pazar alışverişi, bir çocuğun banyo günü, kaçmış çoraplar, komşu ziyaretleri gibi gündelik yaşamın detaylarında varoluşlarının peşine düşmüş kadınların portrelerini ortaya koymuş. 

KIRAN RESİMLERİ (Öykü)

Nevzat Üstün Ödülü

Kıran Resimleri; düğünlerini, cenazelerini, yoksulluklarını ve umutlarını paylaşan insanların, kışkırtmayla kan dökecek, komşusunu yakacak hale getirildiği 1978 Kahramanmaraş katliamını anlatıyor. İnci Aral, fitili karanlık ellerce ateşlenen ve Türkiye'yi 12 Eylül'e götüren toplumsal bir cinneti edebiyata aktarırken kendi yazarlık anlayışından ödün vermeden, giriştiği işin büyüklüğü altında ezilmeden bir destan çıkarıyor ortaya. İnsan aklına, vicdanına, onuruna sığmayan dayanılmaz bir vahşeti yaşayanları, neden kurban seçildiğini bile anlayamadan hayatları cehenneme dönenleri edebiyatın belleğine kaydederken de inanılmaz insan manzaraları çiziyor.

İnci Aral'ın yazarlığında bir dönemeç saydığı bu kitap özgün diliyle okuru sarsıyor, içini dağlıyor, zihninde sorular büyütüyor: Böyle bir gözü dönmüşlük, böyle bir acımasızlık, böyle bir vahşet neden, nasıl olabilir?

ÖLÜ ERKEK KUŞLAR (Roman)

1992 Yunus Nadi Roman Ödülü

İnci Aral; çok sevilen, eskimeden güncelliğini korumakta olan bu ilk romanında bir kadının bağımsızlık ve mutluluğu umutsuzca arayışını sarsıcı bir içtenlik ve ustalıkla anlatıyor. 

Suna'nın içinde iki ayrı kadın yaşar. 'Su' uysal, uzlaşmacı, evcil, iyi anne ve eş olmaya koşullanmış yanı, 'Na' ise bozuk saydığı her türlü düzene karşı çıkmaya hazır, asi ve cesur kimliğidir. Sürekli çatışma halinde olan çift benlik ve bölünmüşlüğü içinde, bir de kocası Ayhan'ın en yakın arkadaşı Onur'a aşık olunca Su-Na'nın durumu daha da zorlaşır.

Ölü Erkek Kuşlar, bir kadının birine tutkulu bir aşk, ötekineyse köklü bir sevgi ve evlilik bağıyla bağlandığı iki erkek arasındaki yakıcı gidiş gelişlerini anlatırken bu üç kişinin çocukluktan kadın ve erkek olmaya uzanan yolda öngörmeler, koşullanmalar ve kurallarla biçimlenişlerini irdeliyor. Kadın-erkek ilişkilerinin, hem toplumsal tabu ve yargıların özündeki katılık ve şiddet hem de tarihsel bir dönemin baskı ortamında nasıl yorucu bir iletişimsizlik ve çözümsüzlüğe dönüştüğünü gösteriyor. Bu karmaşa içinde aşk çocuksu bir düş, evlilikse düzen sanılan bir düzensizliktir.

YEŞİL (Roman)

İlk kez Yeni Yalan Zamanlar adıyla yayımlanan Yeşil, İnci Aral'ın yazarlığında yeni bir dönemeç açmış bir roman. Yayımlandığı 1994 yılında bugünlerin Türkiye'sini görebilmesiyle de önemini korumayı sürdürüyor. Kahramanlar günümüzün kahramanları: Dinsel öğreti ve baskıyla yetiştirilmiş ensest kurbanı bir genç kadın, intiharın eşiğinde tutunamamış bir gazeteci ve onların dokunaklı aşkı. Bu aşk çevresinde tarihi eser kaçakçısı bir dayı, köşe dönmüş ünlü bir fotoğrafçı ve onun tarikatçı-punk sevgilisi de yer alırlar. Ülkedeki sanat düşmanı yönetim yüzünden üretemez duruma düşmüş sanatçıların toplandığı ve zararsız eserler vermeye zorlandıkları gizli merkezdeki ilginç sorgucu tipleri ise ortamı daha da karanlık hale getiriyor.

Anayasanın değiştirilmesi ve modası geçmiş laisizm edebiyatı tartışmaları arasında, ekranlarda yaşanan sansür ve bayağılıklar, yakında küp biçimi alacak domatesler, ikiyüzlü kasaba ahlakı, korkular, yeni diye sunulan değerler içinde şizofrenik bölünmelere uğrayan ve varoluşlarını yeniden sorgulayan genç kuşaklar. Kısaca şu anda ne yaşanıyorsa hepsi. Romanın ironik dili gerçeğin acısını hafifletmeye yetmese de zevkli bir okuma serüveni vaad ediyor.

HİÇBİR AŞK HİÇBİR ÖLÜM (Roman)

Sara ve Simden, farklı öykülere, farklı değerlere sahip iki kadın, birbirlerini geç tanımış bir anne-kız. Boşanıp yeni bir yaşama adım atmak üzere olan Simden'le, dopdolu yaşamış ama ölümün eşiğinde yalnız ve umutsuz kalmış Sara'nın; hem kendilerini hem de birbirlerini varoluş ve ölüm ekseninde yeniden sorgulayışlarını anlatıyor Hiçbir Aşk Hiçbir Ölüm. Bu iki kadının aralarındaki ana-kız, sevgi-nefret ilişkisini anlama çabaları ve birbirlerine olan duygularını yerinde ve zamanında dile getiremeyişlerinin acısıyla yüklü bu romanın, aşk, evlilik, özgürlük ve bağlılıkları sorgulayan kalıcı ve çarpıcı konusuyla İnci Aral'ın romanları arasında özel bir yeri var.

İÇİMDEN KUŞLAR GÖÇÜYOR (Anı Roman)

"Bütün yanlışlarım, bütün gözden ve elden kaçırdıklarım, tutabildiklerim ve benim kıldıklarımla bir hayat yaşadım ve ben olmaktan, iyi kötü, ama böyle olmaktan en sonunda hoşnutluk duymaktayım. Garip bir bilgelik, güçlülük, yılmazlık duygusu var içimde. En sonunda ele geçirmeyi başardığım bir özgüven."

İçimden Kuşlar Göçüyor'un bir yerinde böyle diyor İnci Aral; acıları, kederleri ve mutluluklarıyla dolu dolu yaşanan bir hayatın, bir dönüm noktasında. Kadının tek başına yaşaması, yalnız taşıması gereken güç bir dönem bu; bedensel-ruhsal değişimler, eksiklikler ve farklı deneyimlerle olgunluğa, orta yaşa geçilen eşik. Duyguların uç noktalarda yaşandığı bu geçiş sürecinde, kendisiyle de geçmişiyle de hesaplaşma fırsatı buluyor yazar. Pek az kadının cesaret ettiği biçimde, yaşadıklarını açıkça, hiçbir şeyin arkasına sığınmadan irdeliyor; kendini içtenlikle, dürüstlükle, hatta acımasızlıkla sunuyor. Ölü Erkek Kuşlar'ın izdüşümleriyle kaleme alınan bu çalışma, belki de o kitabı tamamlayan bir sonsöz.

MOR (Roman)

2004 Orhan Kemal Roman Armağanı

Mor, bir ailenin yıllara yayılmış hikayesini sürükleyici bir aşk ve entrika çerçevesinde yirmi dört saatlik bir zaman diliminde anlatıyor. Altmış sekiz kuşağından, sistemin parçası haline gelmiş işadamı İlhan, kızı yaşındaki Renginur’a tutulup karısını terk edince hırslı baldızının kinini bilemiştir. İlhan’ın hala solcu ama kafası karışık kardeşi Armağan’ın evliliği de sallantıdadır. Kızkardeş Gülcan ise ailedeki ölüm ve intiharlardan sonra umutsuzca alkole sığınmıştır. Aile çevresi, İlhan Sacit’in otelinde, onun evlilik dışı doğan çocuğunun yaş günü dolayısıyla bir araya gelecek, ancak güzel başlayan gece beklenmedik bir cinayetle sona erecektir. İnci Aral, günümüz insanının gerçeğini, bugünden düne yönelerek anlatırken bir büyük yalnızlığı, evliliği odak noktası alıyor ve kadın- erkek ilişkilerinin gizlerini bu bağlamda sorguluyor. İnsanın içsel gerçekliğine yaptığı yolculukları yeni bir dille yazıya aktarırken de özgün bir roman evreni kuruyor. 

Roman, aynı zamanda tarımdan sanayiye geçiş sürecinde insanımızın savruluş ve dağılmalarının ip uçlarını vererek roman kişileri üzerinden 1940’lardan 2000’lere Türkiye’nin toplumsal panoramasını çiziyor.

TAŞ VE TEN (Roman)

Gençlik yıllarında sevdiği erkeği çok acı bir biçimde kaybeden Ulya'nın hayatında büyük bir yara açılmış, derin bir boşluk doğmuştur. Genç kadın, daha sonra ruhsal yalnızlığını sanatla doldurmuş; yıllarını, dostluğunu yeğlediği, değerli bulduğu bir erkekle durgunluk ve huzur içinde geçirmiştir. Bir heykel sergisi açmak üzere Hamburg'a giden Ulya, Sina'yı gördüğünde kendini taze bir duygunun, güçlü bir dönüşümün eşiğinde hissedecek, aşktan ne kadar uzak kalmış olduğunu fark ederek sarsılacaktır. Taş ve Ten, yarım kalmış bir aşkın yıllar sonra benzer konumda bir erkekle yeniden yaşanma hayalinin dört günlük etkileyici hikâyesi. Sina ile Ulya'nın kalplerini birbirlerine açarken kaybetmeye ve imkânsız aşklara yaktıkları bir ağıt...

RUHUMU ÖPMEYİ UNUTTUN (Öykü)

İnci Aral Ruhumu Öpmeyi Unuttun'daki öykülerinde insanlığın ortak belleğindeki en tekinsiz yakaya çeviriyor bakışını. Hem gidenlerin hem de kalanların o büyük yalnızlığına, "ölüm"e eğiliyor. Aral ölümü bir başlangıç ya da son değil, salt bir geçiş anı olarak kurguluyor. Öykülerin odağına direnmeyi, ayakta kalmayı yerleştiriyor ve "ölüm hali"nin ortak kodlarıyla uğraşmak yerine bireylerdeki karşılıkları sınıyor. Bunu yaparken kalemini kamera gibi kullanıyor, her öykünün kendisine has atmosferini, olağanüstü ayrıntı zenginliğiyle destekleyip bir duygular şölenine dönüştürüyor ve okurunu belleklerde iz bırakacak fantastik bir yalnızlıklar evrenine sürüklüyor.

UNUTMAK (Söyleşi)

Acısını suskunluğa dönüştüren bir çocuk, kaybettiği annesiyle kâğıt üzerinde yeniden karşılaşıp onun küçük bir ajandaya düştüğü duygu ve hatırlayışların diliyle edebiyatı keşfettiğinde nasıl olup da kendi sesini duymaya başlar?

İnci Aral, otuz yılı aşan edebiyat uğraşının bu noktasında duruyor ve Tolga Meriç'in sorularına verdiği yanıtlarda kendini, tıpkı romanlarından birinin kahramanıymışçasına irdeliyor. Parçalanıp dağılmış bir aile, beslemelerle paylaşılmış odalar, parasız yatılı okullar, mektuplar, yolculuklar, uçurumlar, şehirler, şarkılar ve tabii öldürücü aşklar ama hepsinden daha büyük bir aşkla bağlanılmış kitaplarla kâğıtlar...

"İnsan unutmak zorundadır. Ama bu unutmanın kendisi değildir. Unutmak yoktur," diyen İnci Aral'ın, hem özel hem de yazarlık dünyasını okuruna açtığı, yazıya adanmış kalbinin ve zihninin bütün odalarını tek tek dolaştığı bu anlatı, hayatına edebiyatın, edebiyatına hayatın ışıklarını düşürebilen bir yazarı daha iyi tanımak, yazdıklarının derinine girmek ve yazma tutkusunun ne olduğunu anlamak isteyenler için...

SAFRAN SARI (Roman)

İnci Aral, "GELECEKSİZLİK" üzerine kurduğu romanında bu üç kişinin kesişen yollarını anlatıyor. 2000'li yılların başında, yaşanmakta olan toplumsal, ekonomik ve kültürel çalkantılardan etkilenen bu insanlar, savruluşlarını ve belirsizleşmiş geleceği sorguluyorlar. Bir yanda bol para, her türlü zevk, renkli hayatlar, öte yandan kirlenen, çürüyen değerler, tatminsizlik, sömürü düzeni ve yozlaşan cinsellik. Safran Sarı; para, güç ve başarı peşinde koşarken kimliklerinden, aşktan ve umutlarından uzaklaşan, sayıları gitgide artan otuzlu yaşlarında bir kesimin önce sevgiyi, sonra geleceğe olan inancını, en sonunda ruhunu kaybedişinin serüveni…

ŞARKINI SÖYLEDİĞİN ZAMAN

2012 Ebubekir Hazım Tepeyran Roman Ödülü

Bu roman, Deniz ile Cihan'ın hüzünlü şarkısını anlatıyor. 70'li yılların sonunda Ankara'da, üniversitede tanışan Deniz ile Cihan'ı ortak tutkuları olan müzik bir araya getirir. Deniz, Ankaralı bir ailenin isyankar kızı, Cihan taşradan gelmiş bir genç adamdır. 12 Eylül öncesinin en karanlık günlerinde yolları kesişen bu iki genç arasındaki ilişki birini tutkulu bir aşka götürürken, diğeri devrimci düşlerinin rüzgarına kapılır. Yaşanmamış bir aşkın izdüşümü, aradan otuz yıl geçtikten sonra farklı bir boyutta, ama aynı tutkuyla iki insana yansır: Biri artık orta yaşını sürmekte olan Cihan, diğeriyse ona hem yabancı hem de son derece tanıdık olan bir kadındır.

İnci Aral, arka planında değişen bir ülke, insanlar, gençlik ve siyaset olan, bambaşka bir aşkın izini sürüyor. Umudun, arzunun, hüznün, şarkılarla canlanan iklimini bir kez daha, derinlik ve ustalıkla anlatıyor.

YAZMA BÜYÜSÜ - 2011 (Yazı, Deneme) 

"Sevgili Okur,

Senin herkese açık bir mektubun alıcısı olabileceğinden kuşku duyuyorum. Çünkü aramızda her zaman çok daha özel bir ilişki oldu. Yakınlığımız basılı kâğıtlardan ibaret değil. Ben gözlerinin gezindiği sayfalarda yaşayan biriyim ve sana sözcükler aracılığıyla sesleniyorum. Bu yüzden sevgine olduğu kadar yargılamana da açığım.

Kim olduğunu hem biliyorum hem de bilmiyorum. Hem bilmek hem de bilmemek istiyorum. Sesimin sana nasıl, ne kadar uzanabildiğini elbette merak ediyorum. Çünkü ben seni sarsmak, eğlendirmek, unutmuş olduklarını hatırlatmak ve aşındırdığın soruları yeniden canlandırmak için yazıyorum.

Ben yalnızca yaşama ayak uydurma güçsüzlüğüm taşıyamayacağım kadar ağırlaştığında kaleme sarılıyorum. O zaman gerçeği kurmacanın ve yanılsamanın araçlarıyla kendimce yeniden tanımlamaya uğraşıyorum. Bunu yapmaya çalışırken kapıldığım umutsuzluğu sana anlatamam. Yazma tutkumun vazgeçilmezliği belki de bunu yenmeye yöneliktir, özü budur."

2008 yılından bu yana Ergenekon davası kapsamında tutuklu bulunan Tuncay Özkan'ın cezaevinde yazdığı ilk romanı Ötekiler Pen Yönetim Kurulu tarafından ayın kitabı seçildi. 

Yayımlandığı günden bu yana okurdan da yoğun ilgi gören Ötekiler, İstanbul Kitap Fuarı'nda halen cezaevinde tutuklu bulunan yazarımıza destek vermek isteyen dostları tarafından imzalandı.

Ötekiler romanında geçen olaylar, yerler ve kişiler gerçektir. Olayların tamamı gerçek bir yaşam öyküsünden kurgulanarak romanlaştırılmıştır.

Tuncay Özkan, Hüseyin Yanç’ın gözünden dağdaki yaşamı, kadın gerillaların dağlardaki yaşamını, kadınlığın ve aşkın yasaklanışını, yasak aşkları ve sevişmeleri, dağlarda doğan ve terk edilen bebekleri, basılıp yakılan köyleri, bölge insanının gerçeğini anlatıyor. Savaş hali içinde insanın nasıl vahşileşebileceğini; karşıdaki, düşman, bizden olmayanlarla yani “öteki”lerle yüzleşmenin ve onun da sadece bir insan olduğunu fark etmenin tüm düşmanlık ve savaş duygularını nasıl altüst edeceğini yaşanmış hikâyelerle aktarıyor.

Ötekiler, adı unutturulmaya çalışılan bir entelektüelden çatışmaların ve savaşın içindeki insanlık dramını gözler önüne seren çarpıcı ve ön yargıları yıkacak bir roman.

Uluslararası çok satar yazarı  Karin Slaughter, bu yıl on birincisi verilen Crimezone Thriller Ödülü'ne 5. kez değer görüldü. Emsali görülmemiş bir başarı kazanan yazarın Unseen adlı kitabına En İyi Yabancı Gerilim Ödülü, yaklaşık 10,000 suç yazarı, yayıncı, katılımcı ve okuyucunun oylarıyla verildi.

İkincilik ödülü Inferno (Cehennem) kitabıyla Dan Brown’un oldu. Ödül için yarışan diğer yazarlar Jo Nesbø, Harlan Coben, Tess Gerritsen, Jussi Adler-Olsen, Lars Kepler, Nicci French, Deon Meyer ve R. J. Ellory’ydi.

Ödülün on bir yıllık geçmişinde Karin Slaughter bu ödülü beş kere alma onuruna sahip tek yazar olma özelliğini taşıyor. Slaughter 2011 yılında Fallen, 2009 yılında Fractured (Paramparça)*, 2007’de de Beyond Reach/Skin Privilege kitaplarıyla bu ödülü kazanmıştı. Ayrıca zamanın en popüler yazarına verilen Onur Ödülü’nün ilk yılı 2010’da bu ödüle layık görülmüştü.

2002 yılında kurulan, polisiye/gerilim ürünleri hakkında günlük haberler veren ve eleştiriler yayımlayan Crimezone Hollanda'nın en popüler web sitelerinden biridir.

*2012 yılında Kırmızı Kedi Yayınevi tarafından, Ali Cevat Akkoyunlu'nun çevirisiyle okura sunulmuştur.

Dünya Çocuk Hakları gününde, 

bütün çocukların mutlu, huzurlu ve 

barış dolu bir dünyada yaşamaları dileğiyle.

José Saramago, Suların Sessizliği

Nobel Ödüllü usta yazar José Saramago bu olağanüstü güzel ve bilgelik dolu masalı, bir çocukluk anısından esinlenerek kaleme aldı.

Tijo Nehri’nin kıyısında bir çocuk saatlerce büyük bir balık yakalamaya çalışır. Sonunda oltasına bir balık takılır ama çocuk onu elinden kaçırır.

Suların Sessizliği, okumaya yeni başlayan çocuklara edebiyatın keyifli dünyasıyla tanışma fırsatı sunuyor.

“Kıyıya geri döndüğümde güneş batmıştı bile, oltamı attım, bekledim. Dünyada suyun sessizliğinden daha derin bir sessizlik olduğunu sanmıyorum. O saatte onu hissettim ve asla unutmadım.” 

Çeviri: Pınar Savaş

Resimleyen: Manuel Estrada

Pablo Neruda, Bir Yıldıza Övgü

Yirminci yüzyılın büyük ozanı, Şilili usta Pablo Neruda'dan çocuklara ve hep çocuk kalmak isteyenlere yıldızlar kadar zarif, yıldızlar kadar ışıltılı ve büyülü bir şiir.

Büyüdüklerinde, gündelik hayatın akışına katıldıklarında, düşlerini unutmasınlar, yüreklerinde ve beyinlerinde bir yıldız taşımayı ihmal etmesinler diye minik bir anımsatma...

Gökte parlayan bir yıldızın cazibesine kapılan kahramanımız, büyük bir gökdelenin tepesine çıkarak yıldızı tutuverir. Kimse görmesin diye sakladığı yıldızın pırıltısı pencereleri aşıp insanların ilgisini çekmeye başladığında, bu durum kahramanımızı hesapta olmayan bir yolculuğa çıkmaya zorlar.

Çeviri: Işık Ergüden

Resimleyen: Elena Odriozola

Virginia Woolf, Yaşlı Kadın ve Papağan

Ünlü yazar Virginia Woolf’un çocuklar için kaleme aldığı Yaşlı Kadın ve Papağan, usta bir yazarın kaleminden çıkan küçük ama etkileyici bir hikâye.

Tek başına yaşayan Bayan Gage, geçimini ayakkabı onararak sağlamaktadır. Bir gün bir avukatlık bürosundan gelen mektup, uzun zamandır görüşmediği ağabeyinin vefat ettiğini bildirir ona. Nesi var nesi yoksa kızkardeşine bırakmıştır. Hemen yola çıkan Bayan Gage, ağabeyinin yaşadığı kasabaya gider ve orada bir sürprizle karşılaşır: Ağabeyinden kendisine kalanlar arasında bir de papağan vardır. Ancak bu sıradan bir papağan değildir ve onun sayesinde Bayan Gage’in hayatı tümüyle değişecektir.

  

Çeviri: İlknur Özdemir

Resimleyen: Fulya Hocaoğlu

13 Aralık'ta vizyona gireceği duyurulan, Tuna Kiremitçi'nin aynı adlı romanından uyarlanan, Bu İşte Bir Yalnızlık Var filminin merakla beklenen fragmanı yayınlandı. 

Bu İşte Bir Yalnızlık Var'ın yeni basımı Aralık ayının ilk haftasında Kırmızı Kedi'de.

Nobel Ödüllü Yazar Doris Lessing 17 Kasım 2013 sabahının erken saatlerinde, 94 yaşında Londra’daki evinde huzurlu bir şekilde hayata veda etti. Ölmeden önce kızı Jean, torunları Anna ve Susannah sayesinde bir süre daha hayata tutundu.

Doris Lessing, 1957

Ailesi İngiliz olan Doris Lessing, 1919’ta İran’da doğdu. Güney Rodezya’da (şimdiki Zimbabwe) büyüdü. 13 yaşında okulu bıraktı ve eğitimine Dickens, Tolstoy, D.H. Lawrence ve Dostoyevski gibi yazarların eserlerini okuyarak devam etti.

Doris Lessing, 1959

Lessing 1949 yılında Londra’ya taşındığında çantasında ilk romanı olan The Grass Is Singing’in (Türkü Söylüyor Otlar) elyazmaları da vardı. 1950 yılında Michael Joseph tarafından basılan bu kitap onun profesyonel yazarlık kariyerinin başlangıcı olarak kabul edilir. Bir ilke imza atarak 1962 yılında yazdığı The Golden Notebook (Altın Defter), 20. yüzyılın en önemli eserlerinden biri sayılmaktadır.

Doris Lessing, 1962

Hayatı boyunca şiir, opera, kısa hikâyeler, oyunlar ve Alfred and Emily (Alfred ile Emily) gibi edebiyat-dışı eserlerinin ve ailesinin Birinci Dünya Savaşı’nın etkisinde süren hayatlarını da anlattığı, Under My Skin (Tenimin Altında) ve Walking in the Shade (Gölgede Yürümek) isimleriyle iki cilt olarak basılan otobiyografik çalışmalarının da dahil olduğu 55 eseri bulunmaktadır.

Doris Lessing, 1976

Doris Lessing 2007’de Nobel Edebiyat Ödülü ve İngiliz Edebiyatı’nın ömür boyu başarı dalında aldığı David Cohen Ödülü başta olmak üzere pek çok ödüle layık görüldü.

Doris Lessing, 1988

Edebiyat dünyasının büyük kaybından dolayı üzgünüz. Doris Lessing’in yayıncısı olarak Under My Skin (Tenimin Altında), Walking in the Shade (Gölgede Yürümek), The Summer Before the Dark, The Good Terrorist (Terörist), The Grandmothers (Büyükanneler) kitaplarını Türkçeye kazandıracağımız için onur duyuyoruz.